Lang geleden hier ver vandaan was er eens een meisje dat registeraccountant wilde worden. Meiden hebben soms rare dromen.
Ik ga terug naar 2002. Achttien jaar geleden. In dat jaar studeerde ik af als registeraccountant. In dat jaar werd ik ook lid van de raadscommissie, en later raadslid in de gemeente Woudenberg. Het zijn ook de jaren waarin in Nederland de bouwfraude enquete plaatsvond. En in 2002 sleept Carice van Houten op het Nederlands Film Festival een Gouden Kalf in de wacht voor haar rol in de film Minoes. Je weet wel, de verfilming van het boek van Annie M.G. Schmidt over een journalist, de dorpsgemeenschap, de directeur van de deodorantfabriek en heel veel poezen. Beide ontwikkelingen volgde ik destijds met veel belangstelling.
Deze week dacht ik regelmatig terug aan 2002. Dit naar aanleiding van een bericht van Henk Lammers, de drijvende kracht achter Paco Plumtrek in Almelo. Paco Plumtrek is een podium op huiskamerniveau met een geweldige impact. Muzikanten spelen er graag, onder andere vanwege de huiselijke sfeer en het aandachte publiek. Henk programmeert ook avonden waarop talent een podium krijgt, sessies en festivals in Almelo.
Ik weet niet meer wanneer ik voor het eerst de concerten van Paco bezocht, toen nog aan de Achtzaligheden, waar Paco tijdelijk was gehuisvest. Tijdelijk, want hij huurde dit pand en moest vertrekken vanwege het faillisement van de eigenaar van het pand. Zoals het vaker gaat in kunst & cultuurland, moest Paco verhuizen. Hij vond zijn plek in De Kolkschool, waar Paco Plumtrek nu 12 jaar in gevestigd is. Het gebouw is één van de weinige oude panden in Almelo waar veel inwoners een geschiedenis mee hebben. Ondanks deze onzekerheden ging Paco door met organiseren.
Het bevalt Paco Plumtrek in De Kolkschool, maar als ze pas drie weken in het pand zitten horen ze dat de gemeente De Kolkschool wil verkopen. Als Paco daarover in gesprek gaat met de gemeente blijkt er een partij te zijn. Henk laat het er niet bij zitten. Hij verzamelt mensen met kennis van bouwkundige en andere zaken om zich heen, en dient een alternatief plan in. Ondertussen blijft hij ook concerten organiseren in Almelo. Mind you, da's bijna altijd vrijwillig in het oosten van het land. De gemeenteraad ziet en waardeert Paco Plumtrek voor de gemeenschap en door de jaren heen ook. Maar dan komt in 2017 het bericht dat de gemeente De Kolkschool wil verkopen aan een partij die de gemeente zelf heeft benaderd. Een vastgoedonderneming. Opnieuw zorgt Paco voor reuring, want hij slingert aan dat er in zijn ogen dingen niet kloppen. En in augustus 2019 lopen de gemoederen in de raad lopen hoog op.
Hierop besluit de gemeente een adviesopdracht aan een onderzoeksbureau, een gerennomeerde accountant te verstrekken. 'Het doel van het onderzoek is het krijgen van inzicht in de relevante feiten en omstandigheden die ten grondslag liggen aan de signalen van mogelijke onregelmatigheden binnen de genoemde projecten.' Relevante feiten en omstandigheden vaststellen is niet helemaal hetzelfde als een adviesopdracht. Bij een adviesopdracht onderzoek je voornamelijk de administratieve organisatie en de interne controlemaatregelen van een organisatie. Maar wat geeft het. Het rapport wordt eind 2019 verspreid. In de Tubantia, de lokale krant van Twente, lees ik in december 2019: 'Het onderzoeksbureau meent na maanden verslagen doorlezen, interviews met betrokkenen en e-mailstudies dat er geen grote uitglijders zijn geweest bij de verkoopprocedure van de Kolkschool en de grondverkoop in Noordoost.' Niks aan de hand. Iedereen kan terug naar de winterslaap.
Half januari ik zie via facebook een oproep om naar het politieke beraad te komen waarin de uitkomsten van het rapport worden besproken. Dat is fijn, want de taal van accountants kan taai zijn, als je er niet mee bekend bent. Ik bied Henk aan om het rapport te lezen. Hij stuurt de openbare link van de gemeente* naar me toe, en ik schrik. Ik mail Henk daarop onder ander het volgende:
'Henk, wat me opvalt is het gebrek aan een formele organisatie binnen de gemeente als het gaat om vastgoed. Ik lees dat er geen kader is, geen planomschrijving, geen offerte- of aanbestedingsprocedure en initieel geen randvoorwaarden voor verkoop van De Kolkschool. Met andere woorden de norm ontbreekt, en iedereen die bijvoorbeeld wel eens subsidie heeft aangevraagd weet dat je ergens voor in aanmerking wilt komen je moet voldoen aan toetsingcriteria. In het rapport lees ik dat de gemeente Almelo die voor de verkoop van dit pand in eerste aanleg niet heeft. Verder begrijp ik uit de woorden van de accountant dat de autorisaties voor communicatie en opdrachtverstrekking dwars door de organisatie lopen, en dat de interne afspraak om volgens een bepaalde manier te werken niet wordt getoetst.
Je moet weten dat als de normatieve kaders ten bate van integriteit, toetsingskaders en een gedragscode ten opzichte van derden ontbreken, en interne controle maatregelen nauwelijks aanwezig lijken te zijn, de mogelijkheden om op niettransparante wijze de integriteit van het ambt en daarmee het belang van de burgers en de gemeente als geheel bewust of onbewust te schaden voor het oprapen liggen.
Gelukkig betekent dat ook dat dat niet meteen het geval is. Integriteit is een sleutelbegrip dat iedereen die voor de overheid actief is kent. Dus nee, er hoeft niks aan de hand te zijn. Het betekent wel dat je als derde, bijvoorbeeld als Werkgroep, geen randvoorwaarden krijgt aangereikt als je een plan wilt indienen. Alles kan goed zijn, maar alles kan ook net zo goed fout zijn. En dat geldt voor alle partijen.
Ik lees dat de accountant flink heeft zitten spitten in de communicatie die er ondanks de reorganisatie van de organisatie en de transformatie van de server voor handen was. Een adviesopdracht, dus dat betekent dat er geen zekerheid kan worden verstrekt over het getrouwe beeld ( in termen van de juistheid en volledigheid) van de output, zoals ze zelf ook aangeven in de inleiding en in eigen richtlijnen. Door deze onderzoeksvorm is er met andere woorden binnen de organisatie nog veel ruimte om bewust informatie achter te houden of te vernietigen. Of dat wel of niet aan de hand is in Almelo weet ik niet. Ik weet wel dat een dergelijk onderzoek iets anders is dan een adviesopdracht verstrekken.
Nu ben je als je geen kader hebt om zaken te toetsen overgeleverd aan de interpretatie van de beoordelaar, en ook ten aanzien van de uitkomsten van dit onderzoek is daar ruimte voor. Wat moet ik bijvoorbeeld met de informatie dat voorafgaand van het onderzoek desbetreffende medewerkers zijn ingelicht alvorens het digitaal onderzoek heeft plaatsgevonden? Ja dat hoort er bij als je voor deze onderzoeksvorm kiest. Dit is wellicht ter bescherming van dienende ambtenaren, dat weet ik niet, maar het sterkt het vertrouwen van derden -zoals de Werkgroep- waarschijnlijk niet.
Ik ben er met andere woorden niet gerust op, en vraag me af hoe ik er nu achter kom wat er gaande is in Almelo. Zo ben ik heel nieuwsgierig op basis van wat de gemeente in 2015 koos voor exclusieve samenwerking met de vastgoedonderneming. In dat jaar waarin de kaders ontbraken werd deze onderneming, dus zonder onderliggend beleid of offerte procedure, gevraagd om plannen te ontwikkelen voor De Kolkschool. Ik snap dat niet.
Gaandeweg lees ik in het rapport dat de gemeente hecht aan een samenwerking met de vastgoedonderneming, en dat er meer dingen gebeuren die ik niet begrijp, zoals het ontbreken van eeen onderbouwing van het bepalen van marktconforme koopsom en het abusievelijk meezenden van informatie van de Werkgroep Kolkschool aan de vastgoedonderneming. Er zijn meer dingen die vragen bij me oproepen. Dat de accountant niet heeft kunnen vaststellen dat er informatie gelekt is, dat betekent volgens mij niet dat er niet is gelekt. Het betekent volgens mij dat de accountant dat niet heeft vastgesteld em/of niet heeft kunnen vaststellen. Mijn probleem bij alles wat ik hier lees mij een gevoel bekruipt dat de gemeente en de vastgoedonderneming op een voor de gemeenschap van Almelo ongezonde manier samenwerken, maar ook ik kan het niet kan vaststellen. Onderbuikgevoel.
Gelukkig spreken we in Nederland op basis van gevoel geen recht. Dus ik blijf voorlopig zelf met het gevoel dat hier mogelijk onrechtvaardig en onrechtmatig is gehandeld zitten. Daar baal ik van, want ik wil de overheid graag vertrouwen. Ondertussen ben ik nieuwsgierig naar het huidige beleid van de gemeenteraad ten aanzien van cultuur en de huisvesting daarvan, en hoe belangrijk de politieke partijen dit vinden. En wat wil Almelo eigenlijk met gebouwen die van historische betekenis zijn? En in welk tempo zal deze gemeente verzakelijken zoals in het accountantsrapport wordt aanbevolen? En wat gebeurt er met alle transacties tussen nu en toen? .... Maar het is mijn stad niet, dus ik laat het nu verder met rust....'
Het is januari, bijna winter. Rustig aan. Oudejaarsavond is net geweest, en ik denk terug aan het verhaal over helder bier en valse beloften. De woorden van Claudia de Breij over democratie, en ik herinner mij haar vragen over wie de macht heeft en wie in Nederland verantwoordelijkheid draagt.
Op dinsdag 21 januari komt de gemeenteraad van Almelo in een ingelast politiek beraad bijeen op te bespreken wat de gemeente zal doen met de informatie uit het accountantsrapport en waarschijnlijk wordt binnenkort ook beslist of De Kolkschool nu definitief wordt verkocht aan de vastgoedonderneming -die op basis van exclusiviteit in 2015 van de gemeente de vraag kreeg een plan voor dit pand in te dienen. In 2018 kreeg de Werkgroep overigens dit verzoek, maar dit plan werd afgewezen; De Werkgroep koos voor cultuur in De Kolkschool en de vastgoedonderneming voor niet. Pfff.... nou ja, het is voor mij haast niet meer te volgen.
Ik zak achterover, zucht en terwijl de poes bij mij op schoot klimt ik lees via wikipedia de aanbevelingen van de parlementaire enquete commissie uit 2002 nog eens door:
* een wettelijke regeling van aanbesteding en een beter overheidstoezicht daarop
* alleen zakelijke contacten tussen ambtenaren en aannemers
* een openbare landelijke lijst van bedrijven die hebben gefraudeerd, zodat opdrachtgevers op de hoogte zijn
* de laagste inschrijfprijs moet bepalend zijn bij standaardwerken
* een hogere prioriteit van het OM bij fraudebestrijding
* meer sanctiemogelijkheden voor de NMA
Ik voel me gezegend dat een carriere in de accountancy** en in de politiek aan mij voorbij ging, want ik weet niet of ik de verantwoordelijkheid voor beide in de gegeven omstandigheden zou willen dragen. Nu proost ik op het belang van kunst en cultuur in Nederland, en in het bijzonder proost ik nu op het prachtige team van Paco Plumtrek. Wat een teamgeest en doorzettingsvermogen hebben zij getoond. Dankbaar voor het inzicht dat dankzij Paco Plumtrek werd verkregen, en ik proost op de vragen die dit alles bij mij heeft opgeroepen ten aanzien van het functioneren van onze democratie.
* De link van de gemeente waar het rapport van KPMG te lezen is vind je hier
** ik heb me aan het begin van deze eeuw ook uitgeschreven uit het register der accountants.
ps.
28 januari 2020 heeft het college van de gemeente Almelo besloten De Kolkschool de reeds ingezette verkoopprocedure van de Kolkschool aan Kloos2, de vastgoedonderneming, te continueren.